روستای نایبند در جنوب شهرستان طبس، در دامنه کوهستان و همسایگی کویر لوت واقع شده است. این روستای زیبا و سرسبز به علت معماری پلکانی به ماسوله کویر معروف است. موقعیت بی‌نظیر روستا طوری است که تا شعاع دویست کیلومتری این روستا، آبادی یافت نمی‌شود. جذابیت‌های این روستای زیبا توجه گردشگران زیادی را به خود جلب کرده است.
روستای نایبند بیشتر شبیه به یک جزیره در دل کویر است. جزیره‌ای با نخلستان‌های بلند، قنات‌ها و چشمه‌های دائمی روان که بیشتر به بهشتی پنهان در کویر شبیه است. به همین سبب روستای نایبند به گزینه مناسبی برای یک سفر مهیج و خاطره‌انگیز در دل کویر تبدیل شده است. نام این روستای زیبا در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
روستای نایبند، جاذبه‌های گردشگری
زیبایی‌های طبیعی از جمله درختان مرکبات، نخل‌ها و چشمه‌های آبگرم و سرد از جذابیت‌های این روستای زیبا هستند. بناهای تاریخی، بافت سنتی و خشتی روستا و برج‌های دیده‌بانی، چشم‌انداز زیبا و با‌شکوهی در دل کویر خلق کرده است. خوش‌بختانه بافت تاریخی روستا تاکنون دستخوش تحولات و آسیب جدی نشده است.
روستای نایبند
خانه‌های این روستا در عین سادگی، بسیار زیبا هستند و با ابتدایی‌ترین مصالح طبیعتی ساخته شده‌اند. گشت‌و‌گذار در میان کوچه‌های باریک روستا و دیدن معماری خانه‌ها، آرامشی غیر قابل توصیف به همراه دارد. کویرنوردی، کوهنوردی، تماشای آسمان پر ستاره‌ی شب‌ها از تفریحات دل‌انگیز سفر به این روستای بهشتی محسوب می‌شود.
قدمت تاریخی روستای نایبند
قدمت روستای نایبند در طبس به قرون اولیه تاریخ اسلام و هزار سال قبل به زمان نادرشاه بر می‌گردد. در منابع تاریخی هم مکرراً به آن اشاره شده است. زمانی که نادرشاه در تعقیب افغان‌ها و برای بیرون کردنشان از ایران عزیمت کرده بود، برای استراحت این مکان را به سبب آبادانیش برگزید. بدون شک از هزاران سال قبل بشر در این منطقه سکنی گزیده است. وجود حفرات غار مانند در بدنه کوهی که روستا بر روی آن ساخته شده، بیانگر این نکته است که در دوران زندگی غارنشینی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
روستای نایبند
قلعه‌ای با چهار برج دیده‌بانی
در حدود سیصد سال پیش، برای حفاظت از این روستای زیبا قلعه‌ای با چهار برجک نگهبانی در اطراف روستا ساخته‌اند. هم اکنون این برجک‌ها یکی از جاذبه‌های این روستا هستند. به نظر می‌رسد برج‌ها به منظور حفاظت از هجوم یاغیان در اطراف روستا ساخته شده است.
برجک‌های نگهبانی
غارهای روستای نایبند
یکی از دیدنی‌های جذاب نایبند را می‌توان غارهای این روستا دانست. اگر از دور نگاهی به روستای نایبند داشته باشیم متوجه خواهیم شد که نقاطی با فرورفتگی همانند غار دیده می‌شوند. در گذشته زندگی غارنشینی در این روستا بسیار رایج بود. غارهای دستکند، پناهگاه حیات وحش و کویر بکر و زیبا از جاذبه‌های این نگین درخشان کویری است. به گفته بومیان در قرن‌های خیلی دورتر مردم در آن‌ها سکنا داشته‌اند.
معماری پلکانی، روستای نایبند
خانه‌های روستای نایبند طبس مانند روستاهای ماسوله و ابیانه، به صورت پلکانی ساخته شده‌اند. بام هر خانه، حیاط خانه‌ی بالایی است. مصالح به کار رفته در سقف خانه‌ها از چوب و الیاف درختان می‌باشد. که باعث خنک شدن و لطافت هوای خانه‌ها می‌شود. از مزایای مصالح بکار رفته در ساخت خانه‌های روستای نایبند، کاهش احتمال تخریب هنگام زلزله می‌باشد. خانه‌های روستای نایبند طبس در بالای کوه و باغات در پایین روستا قرار دارند.
معماری پلکانی روستای نایبند
خانه‌ها به صورت پلکانی و بر روی شیب کوه جای دارند و کوچه‌های باریک و پیچ در پیچ آن‌ها را به هم مرتبط می‌سازند. اغلب خانه‌های روستای نایبند طبس دو طبقه هستند و از دور مانند احجام مکعب شکلی به نظر می‌رسند که بر روی یکدگیر به صورت نامنظم چیده شده‌اند. جنس مصالح به کار رفته در خانه‌های روستای نایبند طبس از خشت و کاهگل است و به خاطر استفاده از شن‌های تیره رنگ این نواحی، خانه‌ها به رنگ خاکستری دیده می‌شوند.
ساباط و کنگره‌های مثلثی شکل در نماها
استفاده زیاد از کنگره‌های مثلثی شکل در نماها و جداره‌های ساختمان‌ها از ویژگی‌های منحصر به فرد این روستا به شمار می‌رود. اکثر این کنگره‌ها در قسمت‌های شرقی و جنوبی هستند و در واقع فرم خاصی از بادگیر می‌باشند. این بادگیرها در جهت بادهای مطلوب روستا و به عنوان فیلتری در برابر بادهای همراه با شن عمل می‌کنند.
دیوارهای ضخیم خشتی، مانع از تابش مستقیم اشعه سوزان آفتاب کویری به داخل ساختمان شده و کاهش تبادل حرارتی ساختمان‌ها را به همراه دارد. وجود کوچه‌های سرپوشیده که به ساباط معروف هستند، سکوهایی که برای نشستن شکل گرفته‌اند و معماری خانه‌های پلکانی این روستا را به تنهایی و بدون هیچ جاذبه دیگری تبدیل به یک مقصد جذاب کرده است.
کوچه‌های سرپوشیده روستا
برای پوشاندن سقف خانه‌ها، تیرهایی از جنس تنه نخل و پوششی از برگ درخت خرما، در بسیاری از منازل دیده می‌شود ولی استفاده از طاق و قوس نیز در بناهای اعیانی کاربرد داشته و در بهترین حالت، تذهیب یا یک نقاشی ساده زینت بخش سقف اتاق می‌گردد.
برای بهره‌وری بیشتر از فضاهای معماری، بناهایی با مساحت محدود و چند طبقه ساخته شده که از جمله ویژگی‌ها و ارزش‌های معماری روستا محسوب می‌شود. کوچه‌های پیچ در پیچ همراه با فرم چند طبقه‌ای بناها بر بلندای کوهی که اطراف آن را باغات و نخلستان‌ها در بر گرفته است، منظری فوق‌العاده‌ای را در میانه کویر ایجاد کرده است.
قنات‌ها چشمه های آب سرد و گرم
وجود چشمه‌های آب سرد و گرم منحصربفرد در دو ناحیه معروف به زردگاه و دیگ رستم، مهم‌ترین عامل پیدایش آبادی در این نقطه از کویر بوده است. در فاصله ۲۴۰ کیلومتری از طبس بعد از روستای نایبند و به فاصله ده کیلومتر بسمت راور، چشمه‌ای کوچک با آب گوگردی وجود دارد. درجه حرارات آن بسیار بالا و در محل خود چشمه در آستانه جوشیدن است. پس از طی حدود دویست متر آب به داخل استخری هدایت می‌شود. طی این مسیر آب کمی از گرمای خود را از دست می‌دهد و در محل استخر حرارت آن بحدی است که می‌توان در داخل آب شنا کرد. به علت حرارت و املاحی که این آب دارد از آن برای رفع دردهای رماتیسمی و آب درمانی استفاده می‌شود. از این چشمه‌ها می‌توان برای گردشگری سلامت استفاده کرد.
چشمه‌های روستای نایبند
رسم سنتی مردم نایبند
اکثر مردان در روستای نایبند کامیون دارند. هنگامی که فرزند پسری در این روستا به دنیا می‌آید. پس از تحصیل، در کنار یکی از کامیونداران آموزش می‌بیند و پس از اخذ گواهی‌رانندگی در ۲۵ سالگی همه کامیونداران در تاریخ خاصی در روستا جمع می‌شوند و هرکدام مبلغی را جهت خرید یک کامیون اختصاص و برای این پسر یک کامیون تهیه می‌کنند.
پوشش گیاهی و زیستگاه جانوری
تابستان‌های بسیار گرم و آفتابی و زمستان‌های معتدل به همراه وجود قنات‌ها وچشمه‌هایی که آب مورد نیاز روستا را تامین می‌کند، باعث می‌گردد اراضی این روستا همواره قابل کشت باشد. از درختان و گیاهانی که در این روستا می‌رویند انواع مرکبات، نخل، توت و انواع محصولاتی نظیر گندم، جو، سبزیجات و حبوبات است. در نایبند طبس از نظر کشاورزی و کار به دلیل خشک بودن زمین‌ها معمولا کشت گندم و جو در اولویت قرار دارد. سرسبزی این منطقه به خاطر درختان نخل فراوان است.
یوزپلنگ آسیایی روستای نایبند
نایبند در برگیرنده منطقه حفاظت شده نایبند است. که علاوه بر تنوع پوشش مرتع و گیاهان مختلف حیات وحش مهمی را در خود جای داده است. این منطقه زیستگاه منحصر به فرد یوزپلنگ آسیایی به شمار می‌آید که نژاد آن در حال انقراض است. طبق آمار سازمان محیط زیست تعداد پانزده قلاده یوزپلنگ آسیایی در این زیستگاه وجود دارند.
صنایع دستی روستای نایبند
قرار گفتن این روستا در قلب کویر مرکزی ایران، مردم این دیار را از دیرباز بر این داشته تا بیشتر نیازهای روزمره خود را با استفاده از آنچه که در طبیعت به عنوان مواد اولیه یافت می‌شده، برآورده کنند. به همین خاطر با توجه به کویری بودن منطقه و رویش درخت نخل در مناطق بیابانی و کویری، هنرمندان روستایی از اجزاء مختلف این درخت دست بافته‌هایی مانند زنبیل، سبد حصیری، زیرانداز، بادبزن و ریسمان تهیه می‌کنند.
شرایط آب و هوا و بهترین زمان سفر
علت آب‌وهوای خنک نایبند، نسبت به روستاهای اطراف، کوهستانی بودن این منطقه است. این کوهستان که در حاشیه غربی کویر لوت واقع شده است دارای ارتفاع قابل توجهی است. به دلیل اختلاف ارتفاع نسبتا زیادی که این کوهستان در مقایسه با کویر لوت دارد. آب‌وهوای این روستا خنک‌تر از دیگر روستاهای کویری است. آب‌وهوایی خوب و خنک یکی از ویژگی‌های مشترک در روستاهای کوهستانی به شمار می‌رود. بهترین زمان برای سفر به نایبند پاییز و زمستان و اوایل بهار است.
تلفیق کوهستان و کویر
مسیر دسترسی و امکانات رفاهی روستای نایبند
روستای نایبند در بخش دیهوک شهرستان طبس قرار دارد. اگر حدود ۲۰۸ کیلومتر از سمت جنوب شهرستان طبس، در مسیر جاده طبس به کرمان حرکت کنید به روستایی زیبای نایبند می‌رسید. اقامتگاه‌های محلی این روستا، کمپ‌های کویری یا هتل‌ها و مهمان‌سراهای شهرهای اطراف هم برای ماندن چند روزه در این منطقه انتظار شما را می‌کشد.
مسیر طبس به نایبند
اقامتگاه بوم‌گردی نایبند طبس
بوم‌گردی نایبند یکی از خانه‌های روستای نایبند است که با هفت اتاق می‌تواند پذیرای حدود چهل میهمان باشد. این خانه روستایی مکانی ساده و بی‌آلایش و در عین حال باصفا و راحت است. برای مسافرانی که به دنبال مکانی به دور از هیاهو و شلوغی شهر هستند. اتاق‌های اقامتگاه نایبند همگی به صورت سنتی تجهیز شده‌اند. کارگاه ساخت و فروش صنایع دستی نیز در خانه وجود دارد.
اقامتگاه بوم‌گردی نایبند
پس از چندین ساعت گشت‌و‌گذار در روستا و بازدید از مکان‌های دیدنی فرصت خوبی است تا از غذاهای محلی منطقه و استان که در این اقامتگاه طبخ می‌شود سفارش دهید و خستگی را از تن خود دور کنید. آبگوشت، گندم پلو، قروت و بادمجان (کشک‌بادمجان) از غذاهای لذیذ و پرطرفدار این روستا است.
در آخر
روستای اصفهک یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری طبس است که در فاصله ۱۸۶ کیلومتری روستا واقع شده است. حتما در سفر به طبس از این روستای بی‌نظیر هم دیدن کنید.